Sukanya Yojana भारत सरकारने देशातील मुलींच्या शिक्षण, विवाह आणि सुरक्षित भविष्यासाठी “बेटी बचाओ, बेटी पढाओ” या उपक्रमांतर्गत सुरू केलेली सुकन्या समृद्धी योजना (Sukanya Samriddhi Yojana – SSY) ही योजना आजच्या काळात प्रत्येक पालकासाठी एक अत्यंत लोकप्रिय आणि फायदेशीर बचत योजना ठरली आहे. विशेष म्हणजे, ही योजना केवळ भारत सरकारच्या मालकीची नसून स्टेट बँक ऑफ इंडिया (SBI) सह इतर सर्व सरकारी आणि खासगी बँकांमध्ये देखील उपलब्ध आहे. या योजनेद्वारे मुलीच्या खात्यात नियमित बचत करून, मुदतपूर्तीनंतर १५ लाख रुपयांपर्यंत रक्कम जमा होते, जी तिच्या उच्च शिक्षणासाठी किंवा विवाहासाठी उपयोगी पडते.
सुकन्या समृद्धी योजनेचा उद्देश
भारतामध्ये अनेक ठिकाणी अजूनही मुलींच्या शिक्षणावर आणि त्यांच्या भविष्यावर योग्य गुंतवणूक केली जात नाही. या पार्श्वभूमीवर, भारत सरकारने २०१५ साली ही योजना सुरू केली. या योजनेचा प्रमुख उद्देश म्हणजे देशातील प्रत्येक मुलीसाठी आर्थिक सुरक्षितता निर्माण करणे आणि पालकांना त्यांच्या मुलीच्या शिक्षण-विवाहासाठी बचत करण्यास प्रोत्साहन देणे. या योजनेद्वारे पालकांना एक निश्चित दराने व्याज मिळते आणि मुलीच्या वयाच्या २१ वर्षांनंतर ही रक्कम काढता येते.
SBI मधून सुकन्या समृद्धी खाते कसे उघडावे?
स्टेट बँक ऑफ इंडिया ही या योजनेतील सर्वात विश्वासार्ह बँकांपैकी एक आहे. या बँकेत सुकन्या समृद्धी खाते (SSY Account) उघडणे अत्यंत सोपे आहे. पालक किंवा संरक्षकाला त्यांच्या मुलीच्या नावाने खाते उघडावे लागते. मुलीचे वय खाते उघडताना १० वर्षांपेक्षा कमी असणे आवश्यक आहे.
खाते उघडण्यासाठी आवश्यक कागदपत्रे खालीलप्रमाणे आहेत –
-
मुलीचा जन्म दाखला (Birth Certificate)
-
पालक किंवा संरक्षकाचे आधार कार्ड, पॅन कार्ड
-
पत्त्याचा पुरावा (Address Proof)
-
पासपोर्ट साइज फोटो
-
प्रारंभिक ठेवीची रक्कम (किमान ₹२५०)
हे सर्व कागदपत्रे जवळच्या SBI शाखेत जमा केल्यानंतर खाते तत्काळ सुरू होते. आजकाल ऑनलाइन अर्जाची सुविधाही उपलब्ध आहे.
गुंतवणुकीची मर्यादा आणि कालावधी
या योजनेअंतर्गत पालक दरवर्षी किमान ₹२५० इतकी रक्कम आणि जास्तीत जास्त ₹१.५ लाख रुपये इतकी गुंतवणूक करू शकतात. ही गुंतवणूक मुलगी १५ वर्षांची होईपर्यंत केली जाऊ शकते. म्हणजेच, खाते उघडल्यानंतर सलग १५ वर्षे पैसे जमा करता येतात आणि नंतर रक्कम २१ वर्षांनंतर पूर्ण व्याजासह मिळते.
म्हणजेच, जर एखाद्या पालकाने आपल्या मुलीच्या जन्मानंतर लगेचच खाते उघडले, तर २१ वर्षांनंतर सुमारे १५ लाख रुपये किंवा त्याहून अधिक रक्कम जमा होते.
व्याजदर आणि कर लाभ (Interest & Tax Benefits)
सुकन्या समृद्धी योजनेवर सरकार दर तिमाही व्याजदर निश्चित करते. सध्या (२०२५ मध्ये) या योजनेवर ८.२% वार्षिक व्याजदर लागू आहे, जो इतर सर्व लहान बचत योजनांच्या तुलनेत खूपच जास्त आहे.
या योजनेत जमा होणारी रक्कम पूर्णपणे करमुक्त आहे.
-
कलम ८०सी (Section 80C) अंतर्गत ₹१.५ लाखांपर्यंतची गुंतवणूक कर सवलतीस पात्र आहे.
-
या खात्यातील व्याज आणि मुदतपूर्तीची रक्कमही पूर्णपणे करमुक्त (Tax Free) आहे.
म्हणूनच, ही योजना कर बचत आणि भविष्याची सुरक्षित गुंतवणूक या दोन्ही दृष्टीने उत्कृष्ट पर्याय आहे.
१५ लाख रुपयांपर्यंत मिळणारी रक्कम कशी मिळते?
जर पालकांनी दरवर्षी नियमितपणे जास्तीत जास्त ₹१.५ लाख जमा केले, तर व्याजासह ही रक्कम मुदतपूर्तीनंतर १५ ते १६ लाख रुपयांपर्यंत वाढू शकते. उदाहरणार्थ –
-
वार्षिक गुंतवणूक: ₹१.५ लाख
-
कालावधी: १५ वर्षे
-
व्याजदर: ८.२%
-
मुदतपूर्ती रक्कम: अंदाजे ₹१५.३ लाख रुपये
ही रक्कम मुलीच्या उच्च शिक्षणासाठी किंवा विवाहासाठी सहज उपलब्ध होते, आणि सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे यात कोणताही कर लागू होत नाही.
खाते बंद करण्याची आणि पैसे काढण्याची अट
सुकन्या समृद्धी खाते मुलीच्या वयाच्या २१ वर्षांपर्यंत चालू राहते. मात्र, काही विशेष परिस्थितीत पालकांना अंशतः पैसे काढता येतात.
-
१८ वर्षांनंतर ५०% रक्कम काढण्याची परवानगी दिली जाते, जर ती रक्कम मुलीच्या शिक्षणासाठी वापरली जात असेल.
-
मुलीच्या लग्नानंतर (१८ वर्षांनंतर) खाते बंद करता येते.
-
मुलीचा मृत्यू झाल्यास, खात्यातील रक्कम पालकांना परत दिली जाते.
ही सर्व प्रक्रिया SBI शाखेत थेट अर्ज करून केली जाऊ शकते.
SBI मध्ये सुकन्या समृद्धी खाते उघडण्याचे फायदे
स्टेट बँक ऑफ इंडिया ही देशातील सर्वात मोठी आणि विश्वसनीय बँक असल्याने अनेक पालक आपली गुंतवणूक इथे सुरक्षित ठेवण्यास प्राधान्य देतात. SBI मध्ये खाते उघडल्यास खालील फायदे मिळतात –
-
देशभरात शाखांचे जाळे, त्यामुळे व्यवहार सोपा
-
ऑनलाइन खाते तपासणी आणि स्टेटमेंट डाउनलोडची सुविधा
-
खात्यातील व्यवहारासाठी एसएमएस अलर्ट सेवा
-
व्याजाची वार्षिक जमा आपोआप होते
-
खाते दुसऱ्या शहरात ट्रान्सफर करण्याची सोय
ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया (Online Application Process)
आजच्या डिजिटल युगात SBI ने सुकन्या समृद्धी योजनेचा ऑनलाइन अर्ज सुरू केला आहे. जर तुम्ही आधीच SBI चे ग्राहक असाल, तर तुम्ही YONO SBI App किंवा SBI Net Banking च्या माध्यमातून ही प्रक्रिया करू शकता.
प्रक्रिया खालीलप्रमाणे आहे –
-
YONO App मध्ये लॉगिन करा.
-
“Accounts” विभागात जा आणि “Sukanya Samriddhi Account” निवडा.
-
मुलीचे तपशील, जन्मतारीख, कागदपत्रांची माहिती भरा.
-
प्रारंभिक रक्कम ट्रान्सफर करा (₹२५० किंवा अधिक).
-
सबमिट केल्यानंतर खाते क्रमांक मिळेल आणि खाते सुरू होईल.
पालकांसाठी महत्त्वाच्या सूचना
-
मुलीचे वय १० वर्षांपेक्षा जास्त झाल्यावर नवीन खाते उघडता येत नाही.
-
एका मुलीसाठी एकच खाते उघडता येते, आणि एका कुटुंबात जास्तीत जास्त दोन मुलींसाठीच खाते उघडता येते.
-
वार्षिक रक्कम वेळेत जमा न केल्यास दंड ₹५० लागू होतो.
-
खाते सक्रिय ठेवण्यासाठी दरवर्षी किमान ₹२५० जमा करणे आवश्यक आहे.
सुकन्या समृद्धी योजना का निवडावी?
आजच्या काळात महागाई वाढत असताना मुलींच्या शिक्षणासाठी मोठ्या खर्चाची तयारी पालकांना करावी लागते. अशा वेळी, सुकन्या समृद्धी योजना ही दीर्घकालीन आणि सुरक्षित गुंतवणूक ठरते. या योजनेचे सर्वात मोठे आकर्षण म्हणजे –
-
सरकारी हमी असलेली योजना
-
उच्च व्याजदर
-
करमुक्त उत्पन्न
-
मुलीच्या भविष्यासाठी निश्चित निधी
ही योजना आर्थिक सुरक्षिततेसह पालकांना मानसिक दिलासाही देते, कारण मुलीच्या भविष्यासाठी आधीच मजबूत पाया तयार होतो.